Αρθραb

Για τους όρους ευθανασία και υποβοηθούμενη αυτοκτονία υπάρχουν πολλοί ορισμοί, κανένας όμως δεν θα πρέπει να συνδεθεί με «άρνηση» ανώφελης θεραπείας, απόσυρση ανώφελης θεραπείας ή καταστολή μέτρια/ βαθιά /διακεκομμένη ή συνεχής.

Με τον όρο ευθανασία θεωρείται η θανάτωση κατόπιν απαίτησης του υποκειμένου και ορίζεται όταν ο ιατρός προκαλεί με πρόθεση το θάνατο με τη χορήγηση φαρμάκων κατόπιν της εθελούσιας συγκατάθεσης του ασθενή ( απαραίτητα προϋπόθεση, ικανό επίπεδο επικοινωνίας). Αντιθέτως στην υποβοηθούμενη αυτοκτονία ο ιατρός σκόπιμα βοηθάει τον ασθενή να αυτοκτονήσει προμηθεύοντας του φάρμακα που τα λαμβάνει ο ίδιος ο ασθενής κατόπιν της εθελούσιας συγκατάθεσης του (απαραίτητα προϋπόθεση, ικανό επίπεδο επικοινωνίας).

Η θανάτωση εκ μέρους του ιατρού ενός ατόμου χωρίς τη συγκατάθεση του, μη εκούσια ( όπου το άτομο είναι ανίκανο να συγκατατεθεί), ή ακούσια (ενάντιο στη θέληση του), δεν είναι ευθανασία αλλά φόνος. Η ευθανασία είναι μόνο εκούσια και ενεργητική επίσης, και θα πρέπει να εγκαταλειφθούν όροι όπως ακούσια ευθανασία και παθητική ευθανασία.

Η καταστολή από την άλλη είναι η πρόθεση να ανακουφίσει την ανυπόφορη οδύνη, η διαδικασία δηλαδή να χρησιμοποιηθούν κατασταλτικά φάρμακα για τον έλεγχο των συμπτωμάτων με στόχο την ανακούφιση τους. Ξεκάθαρα πρέπει να καταλάβουμε πως η ευθανασία είναι η πρόθεση για θανάτωση του ασθενή μέσω θανατηφόρου φαρμάκου με στόχο τον άμεσο θάνατό του, ενώ στην καταστολή, στην μέτρια καταστολή, μπορεί να χρησιμοποιηθεί θεραπευτικά χωρίς να επηρεαστεί το επίπεδο συνείδησης και ικανότητας επικοινωνίας.  Η χρήση βαθιάς καταστολής, οδηγεί τον ασθενή να μην μπορεί να επικοινωνεί με το περιβάλλον μεν, όμως είναι μερικές φορές απαραίτητη για να επιτευχθεί ο θεραπευτικός σκοπός. Εφόσον το επίπεδο της καταστολής αναθεωρείται τακτικά, χρησιμοποιείται προσωρινά και ο ασθενής ελέγχεται τακτικά είναι ασφαλής. Υπάρχουν περιπτώσεις όπως το τελικό στάδιο ενός ασθενή, όπου οι γιατροί καταστέλλουν τους ασθενής με στόχο την επίσπευση του θανάτου, η διαδικασία αυτή ονομάζεται και «αργή ευθανασία» και θεωρείται κατάχρηση στη χρήση της καταστολής.

Σε κάποιες των περιπτώσεων είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η καταστολή βοηθάει όπως ως μέρος της φροντίδας εγκαυμάτων, παροδική καταστολή για επώδυνες διαδικασίες, επείγουσες περιπτώσεις όπως μαζικές αιμορραγίες, ασφυξίας, κρίση ανυπόφορου πόνου ή δύσπνοια ανυπόφορου πόνου.

Συνοψίζοντας, η τρόποι καταστολής θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σωστά και η ευθανασία δεν μπορεί να νομιμοποιηθεί λόγω ενδεχόμενων κινδύνων για πχ άσκηση πίεσης σε ευάλωτα άτομα, υποβάθμιση του ρόλου της ανακουφιστικής φροντίδας, διαμάχη μεταξύ νομικών απαιτήσεων και των προσωπικών και επαγγελματικών αξιών των ιατρών και των άλλων λειτουργών υγείας, διεύρυνση των κλινικών κριτηρίων να εμπεριέχονται και άλλες ομάδες της κοινωνίας, αύξηση της συχνότητας της ακούσιας (!) και μη εκούσιας πράξης θανάτωσης και τέλος η θανάτωση θα πρέπει να γίνει αποδεκτή από την κοινωνία.

Πηγή: Εξειδίκευση στην Ανακουφιστική Φροντίδα: Τέχνη και Επιστήμη από το Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών.

Δυσκολίες και εμπόδια στην επικοινωνία μπορούν να προκύψουν για διαφορετικούς λόγους στην κάθε (μοναδική) περίπτωση. Η επικοινωνία χρειάζεται συζήτηση και σίγουρα εκεί υπάρχουν ήδη κάποιες προβληματικές όπως: Συννοσηρότητα του ασθενή και ανικανότητα να επικοινωνήσει λόγω σοβαρής γνωστικής δυσλειτουργίας, έλλειψη νομικού πλαισίου και επίσημων γραπτών εγγράφων εξασφάλισης προσωπικών δικαιωμάτων και επιθυμιών του ασθενή, δυσκολία των επαγγελματιών υγείας για συζήτηση λόγω μη αναγνώρισης και διαχείρισης προσωπικών τους συναισθημάτων, η μη συναίνεση των φροντιστών στην ενημέρωση του ασθενή τους, έλλειψη υποστηρικτικών και εποπτικών δομών για τους επαγγελματίες υγείας (όλα όσα αναφέρθηκαν είναι σημαντικά, παρότι θα έδινα έμφαση ειδικά στο τελευταίο). Αυτές οι δυσκολίες παρουσιάζονται συνήθως σε συζητήσεις που η επικοινωνία μεταξύ των εμπλεκόμενων είναι πολύ σημαντικές καθότι αφορούν επικείμενο θάνατο.

Τα προβλήματα στην επικοινωνία παρουσιάζονται επίσης λόγω φραγμών μεταξύ επαγγελματιών υγείας, ασθενών και οικογενειών όπως την αβεβαιότητα της πρόγνωσης, τον δισταγμό του ιατρού, την έλλειψη δεξιοτήτων, τη χρήση άγνωστης ιατρικής ορολογίας, το περίπλοκο περιβάλλον φροντίδας και τον δισταγμό ή την έλλειψη ικανότητας των ιατρών στην ενημέρωση των ασθενών (για τη διάγνωση και την πρόγνωση (την οποία αναφέρουν ως συναισθηματική, τρομακτική και δύσκολη). Αναφορικά με το περιβάλλον, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να αποτελέσουν εμπόδιο στην επικοινωνία λόγω φόρτου εργασίας πχ στα νοσοκομεία, περιορίζει τους ασθενείς και τις οικογένειες από τη λήψη πληροφοριών που θέλουν και χρειάζονται. Υπάρχει πληθώρα ερευνών που καταδεικνύουν ότι η δυσαρέσκεια του ασθενούς και της οικογένειας συνδέεται με την έλλειψη χρόνου και χώρου. Εάν η παροχή επαρκούς χώρου και χρόνου με τους ασθενείς και της οικογένειες υπήρχε, θα επέτρεπε στους συμμετέχοντες να συζητούν σημαντικές πληροφορίες με τον δικό τους ρυθμό. 

Έρευνες είτε στην Ελλάδα είτε στον εξωτερικό αναφέρονται στην ενημέρωση ασθενών με καρκίνο ως μια διαδικασία με ιδιαίτερα και ποικίλα εμπόδια. Παρότι οι ασθενείς λαμβάνουν πολύ περισσότερες πληροφορίες από τους γιατρούς τους απ’ ότι πριν 30 χρόνια, οι γιατροί εξακολουθούν και διστάζουν να αποκαλύψουν όλες τις σχετικές πληροφορίες στους ασθενείς τους. Ορισμένοι ιατροί πιστεύουν ότι η πλήρης αποκάλυψη είναι επιβαρυντική για  τους ασθενείς, προκαλώντας περιττό και υπερβολικό άγχος, έτσι αγωνίζονται να αποφασίσουν ποιες πληροφορίες πρέπει να μεταφέρουν στους ασθενείς και ποιες πληροφορίες θα είναι χρήσιμες, σε αντίθεση με τι αντιλαμβάνονται οι ίδιοι ότι είναι επιβλαβείς ή όχι για τους ασθενείς. Σε πρόσφατη μελέτη σε Ελλάδα και εξωτερικό, εστιάζει στο γεγονός ότι οι πρακτικές ενημέρωσης στις διάφορες χώρες (και στην Ελλάδα), ποικίλλουν, καθώς και οι ανάγκες ενημέρωσης των ασθενών εξατομικεύονται. Επιπλέον, ένας από του σπουδαιότερους λόγους, εν τούτοις, που στην χώρα μας υποεκτιμάται η ανάγκη του ασθενούς για ενημέρωση είναι η ίδια η ελλιπής εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας να προσεγγίσουν αποτελεσματικά το θέμα. Ως εκ τούτου απαιτούνται πιο ολοκληρωμένες παρεμβάσεις που περιλαμβάνουν εκπαίδευση σε πολλαπλές δεξιότητες επικοινωνίας.

Η κατάλληλη εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας θα μπορούσε να λύση τα εμπόδια και τους φραγμούς στην επικοινωνία καθώς μπορεί να βελτιώσει και να διευκολύνει τη διαδικασία της ενημέρωσης και συνακόλουθα να βελτιώσει την ποιότητα της ΑΦ. Είναι απαραίτητα η ανάπτυξη κατευθυντήριων οδηγιών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τους επαγγελματίες υγείας σχετικά με την ενημέρωση των ασθενών με απειλητικά για την ζωή νοσήματα και την ανακοίνωση δυσάρεστων νέων σε αυτούς με τρόπο κατάλληλα προσαρμοσμένο στις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Οι ασθενείς θέλουν οι λειτουργεί υγείας να είναι ειλικρινείς και ανοιχτοί μαζί τους παρότι πολλοί επαγγελματίες υγείας δεν έχουν τις δεξιότητες ή την ικανότητα να διαχειρίζονται δύσκολες καταστάσεις.

Σε αντίθεση με οποιοδήποτε μοντέλο επικοινωνίας, η συνδιαλλακτική επικοινωνία αντιλαμβάνεται τους ανθρώπους ως αλληλεξαρτώμενα μέλη των κοινοτήτων που συνδέονται με αυθεντικότητα, τις αμοιβαίες ανησυχίες, τα συναισθήματα, την κοινωνική δραστηριότητα κ.α. Μην ξεχνάμε πως η εστίαση είναι στην μοναδικότητα κάθε ατόμου και σχέσης.  

Πηγή: Εξειδίκευση στην Ανακουφιστική Φροντίδα: Τέχνη και Επιστήμη από το Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών.